اغلب کشورهای آسیایی در مقایسه با کشورهای اروپایی دارای تمدن و فرهنگ غنی تر و قدیمیتری هستند. ترکیه نیز مانند سایر کشورهای آسیایی به دلیل وجود حکومت و پادشاهیهای بزرگ از زمانهای بسیار دور بناهای تاریخی و جذاب زیادی دارد. عموم بناهای تاریخی در پایتخت پادشاهیهای بزرگ نظیر هند، ایران، ترکیه و چین قرار دارند. استانبول نیز به عنوان یکی از شهرهای اصلی حکومت عثمانی دارای تاریخچه چند صد ساله است و همین موضوع سبب شده تا بناها جاذبههای تاریخی متعددی در گوشه و کنار استانبول قرار داشته باشند. معروف ترین بناهای تاریخی استانبول نقش مهمی در جذب توریست به این منطقه دارند، استانبول هر ساله به عنوان یکی از اصلیترین مقاصد مسافران غیر ایرانی و ایرانی قرار دارد افراد مختلفی از سراسر جهان برای خرید و بازدید از بناهای تاریخی به این شهر زیبا سفر میکند.
در این مقاله قصد داریم تا معروفترین بناهای تاریخی استانبول را معرفی کنیم تعدادی از این بناها در سازمان یونسکو به عنوان شاهکارهای معماری نیز به ثبت رسیدند اگر قصد سفر به استانبول را دارید و از علاقمندان به فرهنگ، معماری و تاریخ هستید، حتماً از بناهای تاریخی استانبول که در ادامه این مقاله به بررسی آنها خواهیم پرداخت دیدن کنید.
تاریخچه شهر استانبول
استانبول با قرار گرفتن در دو قاره اروپا و آسیا برای قرنها یکی از بزرگ ترین کلان شهرهای جهان در امپراتوریعثمانی بوده است. استانبول در تاریخ همواره یکی از بزرگترین شهرهای جهان از نظر جمعیت، شهری بوده است و در طول اعصار همواره مورد توجه دولتها و امپراتوریهای مختلف بوده است، چرا که تنها شهری است که سه دریا و دو قاره را به هم متصل میکند.
در سال 660 قبل از میلاد این شهر به نام بیزانس شناخته میشد و به نام استعمارگران مگاری نامگذاری شد. در سال 330 پس از میلاد، شهر بزرگ کنستانتین پایتخت جدید امپراتوری روم شد و به قسطنطنیه تغییر نام داد. در قرن پانزدهم، در 29 مه 1453، حاکم عثمانی، فاتح سلطان محمد، شهر را محاصره کرد و فتح آن صورت گرفت. پس از آن استانبول به نماد اسلام تبدیل شده و پایتخت جدید امپراتوری عثمانی اعلام شد.
استانبول جدید با عثمانیها
تا اواسط قرن هجدهم امپراتوری عثمانی بدون هیچ مشکلی این شهر را اداره میکرد و کمک زیادی به توسعه شهر کرد. در آغاز قرن بیستم، با استقرار جمهوری ترکیه در نظم جهانی و جنگ جهانی دوم، این شهر به یکی از مهم ترین شهرهای کشور تبدیل شد.
استانبول که امروزه بزرگترین کلان شهر کشور ترکیه است، هم از نظر تجاری و هم از نظر گردشگری مرکز ترکیه به شمار شناخته میشود.
بناهای تاریخی استانبول
کاخ دولما باغچه Dolma Baghche Palace
کاخ دولما باغچه که در قرن 19 ساخته شده است یکی از پر زرق و برق ترین کاخهای جهان است. کاخ دولما باغچه مرکزی اداری در اواخر امپراتوری عثمانی بود و آخرین سلاطین عثمانی در آنجا ساکن بودند. کاخ دولما باغچه توسط سلطان عبدالمجید عثمانی (1839-1861) در زمینی به مساحت 110000 متر مربع بین سالهای 1843 و 1856 ساخته شد. کاخ دولما باغچه در حاشیه تنگه بسفر به عنوان نشانهای از حکومت عثمانی قرار دارد.
کاخ دولما باغچه برخلاف کاخ توپکاپی به صورت یک ساختمان بزرگ است و چند آلاچیق و یک باغ بزرگ در اطراف بنای بزرگ کاخ دولما باغچه قرار دارند. پس از تأسیس جمهوری ترکیه در آنکارا، مصطفی کمال آتاتورک تمام وظایف دولتی را به پایتخت جدید منتقل کرد، اما در بازدید از استانبول آتاتورک تنها یک اتاق کوچک در کاخ دولما باغچه را به عنوان اتاق خود انتخاب کرد.
باغها و دروازههای کاخ دولما باغچه بسیار جذاب هستند. دروازهها نشان دهنده بهترین نمونههای کاردستی فلز و واقعاً هیجان انگیز هستند.
کاخ دولما باغچه سه بخش اصلی دارد:
- جایی که کارهای اداری ایالت در آنجا انجام میشد.
- سالن تشریفات جایی که سلطان و خانوادهاش به زندگی خصوصی خود ادامه میدهند.
- حرم همایون که برای مراسم دولتی استفاده میشود.
سالن تشریفات : بزرگترین لوسترها و شمعدانهای کریستالی کاخ را در خود جای داده است. سقف اتاق سلطان در حرمسرا و دکوراسیون خیره کننده تالار تشریفات قطعا شما را مسحور خواهند کرد.
پیانو کریستال
یکی از مواردی است که باید در بخش کیوسک شیشه ای قصر ببینید، پیانوی Gaveau است که از کریستال ساخته شده است و همچنین صندلی آن که نمونه بسیار منحصر به فردی از هنر شیشه است.
حرمسرا
حرمسرای کاخ دولما باغچه در یک ساختمان قرار دارند و حدود دو سوم کاخ اصلی را حرمسرا تشکیل میدهد، در حالی که حرمسرا بخشی مستقل در کاخ توپکاپی است.
در بخش حرمسرا، چند تالار، اتاقهای اختصاص داده شده به سلطان و ولید سلطان (مادر سلطان) و اتاقهایی وجود دارد که همسران سلطان، شاهزادگانشان تا سن معینی و دخترانشان تا سن ازدواج در آن ساکن بودند. همچنین اتاقهای سایر زنان وظیفه، اتاقهای کار، استراحت و نشیمن نیز در این بخش قرار دارند.
ساعت کاری کاخ دولما باغچه همه روزه به جز دوشنبهها از ساعت 09:00 تا 18:30 است.
ایاصوفیه Hagia Sophia
ایاصوفیه پس از کاخ توپکاپی که در ادامه مقاله بررسی خواهیم کرد محبوب ترین و پربازدیدترین بنا در ترکیه است. ایاصوفیه یکی از شاهکارهای معماری استانبول به شمار میرود.
مسجد جامع ایاصوفیه با معماری بدیع، تاریخ غنی، اهمیت مذهبی و ویژگیهای خارقالعادهاش قرنها با محلی مذهبی برای عبادت بوده است، این مسجد در قدیم بزرگترین کلیسای روم شرقی در استانبول بوده است. این کلیسای جامع که سه بار در یک مکان ساخته شده است، قدیمی ترین و کلیسای جامع جهان است، ایا صوفیه با گنبدهای بلند که معلق در هوا به نظر میرسند، ستونهای مرمری یکپارچه و موزاییکهای بی نظیر، یکی از شگفتیهای تاریخ معماری جهان است.
این سازه در مجموع دارای 104 ستون است که 40 ستون در پایین و 64 ستون در بالا دارد. تمام دیوارهای ایاصوفیه به جز دیوارهایی که با سنگ مرمر پوشیده شدهاند با موزاییکهای فوق العاده زیبا تزئین شدهاند. برای ساخت موزاییکها از طلا، نقره، شیشه، تراکوتا و سنگهای رنگارنگ استفاده شده است. موزاییکهای هندسی و گیاهی مربوط به قرن ششم میباشند ، در حالی که موزاییکهای شکلدار مربوط به دوره شمایلهستند. دوره روم شرقی، ایاصوفیه کلیسای امپراتوری و در نتیجه مکانی بود که امپراتورها در آن تاجگذاری میکردند. ناحیهای که در سمت راست نائوس قرار دارد، جایی که کف آن با سنگهای رنگارنگ پوشانده شده است که طرحی دایرهای در هم تنیده (امفالیون) ایجاد کرده است، بخشی است که امپراتوران روم شرقی در آن تاج گذاری کردند.
زمانی که سلطان مهمت فاتح کنستانتینیه را فتح کرد، ایا صوفیه را به مسجد امپراتوری خود تبدیل کرد. برای جلوگیری از فروریختن آن در طول سلطنت مراد سوم دو ساختمان دیگر توسط معمار سینان که از این بنای باستانی الهام گرفته شده بود، برای جلوگیری از فروریختن نای اصلی به دو طرف ایاصوفیه اضافه شد و سبک آن با هنر و زیبایی شناسی اسلامی ادغام شد. ایاصوفیه که گنبدها و دیوارهای آن بارها در دوره روم شرقی فروریخت، پس از بازسازی معمار سینان، با وجود زلزلههای بسیار زیاد در استانبول، دیگر فروریخت.
از زمان فاتح سلطان مهمت خان، هر سلطانی برای زیباسازی ایاصوفیه بیش از پیش تلاش کرد و ایاصوفیه به یک مجموعه کامل با سازههایی مانند محراب، منبر، مناره، دفتر سلطان، شادیروان (چشمه آبرسانی) بود.
علاوه بر این، در دوره عثمانی به تزئینات داخلی مسجد ایاصوفیه اهمیت زیادی داده شد. ایاصوفیه با زیباترین نمونههای هنرهای ترکی مانند هنر خوشنویسی و کاشی کاری آراسته شد و ارزشهای زیبایی شناختی جدیدی پیدا کرد. بنابراین، ایاصوفیه استانبول نه تنها به مسجد تبدیل شد، بلکه این میراث مشترک بشریت حفظ و بهبود یافت.
ایاصوفیه از سال 1985 به عنوان بخشی از مناطق تاریخی استانبول، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. امروزه یکی از نقاط دیدنی استانبول و یکی از پربازدیدترین دیدنیهای ترکیه است. در 10 ژوئیه 2020، یک دادگاه عالی ترکیه این حکم کابینه 1934 را که مسجد ایاصوفیه را به موزه تبدیل کرد، لغو کرد تا پس از 86 سال وقفه، ایاصوفیه مجددا دوباره به عنوان مسجد استفاده شود. قضات تصمیم گرفتند که از آنجایی که ایاصوفیه متعلق به فاتح سلطان محمد خان وقف است، دولت حق تغییر وضعیت آن را ندارد.
گردهای خوشنویسی
گردهای خوشنویسی آویزان شده بر دیوارهای تالار اصلی توسط مصطفی عزت افندی (1801-1876)، یکی از مشهورترین خوشنویسان آن دوره، در طی تعمیراتی که بین سالهای 1847 و 1849 در زمان سلطنت سلطان انجام شد، نوشته شده است.
گالری جنوبی که در آن مقامات ایلخانی جلسات مذهبی خود را برگزار میکردند، با دری از سنگ مرمر از گالری غربی جدا میشود. میگویند یک طرف در مرمر نشان دهنده بهشت و طرف دیگر نشان دهنده جهنم است. از آنجایی که ایاصوفیه کلیسای امپراتوری بود، مشخص است که از آن به عنوان مکانی استفاده میشد که در آن تصمیمات ایالتی در مورد امور مذهبی نیز اتخاذ میشد. در سال 1166، در زمان امپراطور مانوئل کومننوس، مجمع سینود نیز در اینجا تشکیل شد. تصمیمات گرفته شده در مجلس بر روی صفحات مرمر نوشته شده و بر دیوار طاقچه بیرونی آویزان شد. امروزه پانلهای موجود در انوار بیرونی کپی نمونههای اصلی هستند.
حمام ایاصوفیه
حمام ایاصوفیه یک حمام دوبخشی است که توسط معمار سینان در سال 1553 درست روبروی مسجد ایاصوفیه به نام “Merhume Haseki Sultan Hamamı” ساخته شد. حمام ایاصوفیه، یکی از بزرگترین و زیباترین حمامهای استانبول، هنوز هم امروزه بهعنوان حمام محارم سلطان شناخته میشود.
آداب بازدید گردشگران از ایاصوفیه
تمامی بازدیدکنندگان اعم از مسلمان و غیرمسلمان اجازه ورود به مسجد ایاصوفیه را دارند. بازدیدکنندگان باید قبل از پا گذاشتن روی فرشهای مسجد، کفشهای خود را در بیاورند. از زیارت مسجد ایاصوفیه در وقت نماز (پنج نوبت در روز) به ویژه نماز ظهر جمعه خودداری کنید. زنان هنگام ورود به ایاصوفیه باید سر خود را بپوشانند. روسری در ورودی مسجد ایاصوفیه بدون پرداخت هزینه در دسترس است. عکاسی مجاز است، اما از افرادی که برای نماز در مسجد هستند عکس نگیرید. در هنگام ملاقات سکوت کنید برای بازدید از مسجد ایاصوفیه هزینه ورودی دریافت نمیشود.
مسجد ایاصوفیه به خاطر نمای بیرونی و همچنین داخلی آن مشهور است. مقبرههای سلاطین عثمانی در خارج از ساختمان جزو اولین مواردی هستند که پیش روی شما قرار دارند، مقبرههای شاهزادگان و مقبرههای سلطان سلیم دوم، سلطان مراد سوم، سلطان محمد سوم، سلطان مصطفی اول و سلطان ابراهیم که دوران حکومتشان یکی پس از دیگری بود در این محل قرار دارد. مسجد جامع ایاصوفیه بیش از یک بنای یادبود برای عظمت دستاوردهای انسانی و بیان هنری است.
کاخ توپکاپی Topkapi Palace
کاخ توپکاپی توسط سلطان محمد دوم (1444-1445 و 1451-1481) در طی سالهای 1460-1478 و پس از فتح استانبول ساخته شد. این کاخ برای سالها کاخ سلطنتی جدید نامیده میشد تا آن را از کاخ قبلی در منطقه بیازیت متمایز کنند، اما بعدها به نام کاخ تاپ کاپیسی به نام کاخ توپلو کاپی (دروازه توپ) شناخته شد. این کاخ تا اواسط قرن نوزدهم اقامتگاه اصلی و مرکز حکومتی سلطان باقی ماند.
کاخ توپکاپی در یکی از قدیمی ترین بخشهای استانبول واقع شده است. شبه جزیره تاریخی که توسط دریای مرمره، تنگه بسفر و ورودی شاخ طلایی محدود شده است. کاخ توپکاپی یکی از نمادینترین ساختمانهای شهر است که مساحتی به وسعت 700000 دارد. . کاخ توپکاپی مرکز حکومت، آموزش و هنر عثمانی برای نزدیک به چهار قرن، تا زمان سلطنت سی و یکمین سلطان عثمانی عبدالمجد (ح. 1839-1861)، و همچنین اقامتگاه رسمی سلطان بوده است. .
در 3 آوریل 1924، اندکی پس از تأسیس جمهوری ترکیه در 29 اکتبر 1923، کاخ توپکاپی به موزه تبدیل شد. امروزه کاخ و محوطه آن مساحتی نزدیک به 350000 متر مربع را شامل میشود، به استثنای پارک Gülhaneگولهان که زمانی بخشی از باغهای کاخ بود، اما اکنون یک پارک عمومی است. این کاخ با بناهای تاریخی، مجموعهها و نزدیک به 300000 سند آرشیوی، یکی از بزرگترین موزه-کاخهای جهان است.
کاخ توپکاپی خود شامل ساختمانهایی برای اهداف مختلف است که با حیاطهای بزرگ احاطهاند، قسمتهای داخلی کاخ و باغها با فوارهها و حوضهای متنوع تزیین شده و دارای آب انبارهای متعددی هستند.
از نظر سازماندهی، کاخ از چهار بخش تشکیل شده است: کاخ بیرونی که از ساختمانهای خدماتی و پستهای نگهبانی تشکیل شده است. ساختمان دیوان هیومیون یا شورای دولتی که مرکز اداری امپراتوری بود، اندرون یا قصر و حرمسرا که خانه شخصی سلطان بود.
آب انبار باسیلیکا سیسترن Basilica Cistern
آب انبار باسیلیکا سیسترن در کنار مسجد ایاصوفیه قرار دارد و یکی دیگر از بناهای تاریخی استانبول به شمار میرود که اغلب افراد آن را نمیشناسند. در ۱۵۰ متری غرب ایاصوفیه قرار گرفته است و نمونهای از معماری دوران حکومت امپراتور ژوستینین یکم به شمار میآید. آب انبار باسیلیکا در اصل در طول قرن ششم به عنوان تصفیه خانه قصر بزرگ قسطنطنیه ساخته شده است. این آب انبار در زمان خود بزرگترین آب انبار در بین صدها آب انبار شهر استانبول به شمار میرفت و بعدها به عنوان مخزنی برای ذخیره آب مورد نیاز کاخ توپکاپی از آن استفاده میشد.
آب انبار باسیلیکا سیسترن حدود ۱۰۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، هر کدام از ستونهای این آب انبار از یکی از بخشهای حکومت کنستانتین جمع آوری و به استانبول آورده شدهاند. ساعات کاری آب انبار باسیلیکا سیسترن از ساعت ۹ صبح تا ۵: ۳۰ عصر است و پس از این ساعت به صورت کامل بسته میشود بلیط ورودی آب انبار نیز بسته به شرایط فصلی متغیر است به عنوان مثال در فصل تابستان که تعداد گردشگران افزایش پیدا میکند مبلغ بازدید از این آب انبار بیشتر از فصل زمستان است هزینه بلیط برای کودکان زیر ۸ سال نیز رایگان است.
مسجد سلطان احمد Sultan Ahmet Mosque
مسجد سلطان احمد که به نام مسجد کبود نیز معروف است در بین سالهای ۱۶۰۹ تا ۱۶۱۶ به دستور سلطان احمد ساخته شده است تا شکوه و عظمت امپراطوری عثمانی را به نمایش بگذارد. مسجد سلطان احمد یکی از مساجد معروف و باشکوه شهر استانبول است که دارای ۶ مناره و گنبدهای کوچک و بزرگ است، بخش داخلی مسجد سلطان احمد با ۱۰ هزار کاشی آبی، کاشی کاری شده است به همین دلیل مسجد سلطان احمد مسجد کبود یا مسجد آبی نیز گفته میشود. مسجد سلطان احمد یکی از مهمترین بناهای تاریخی استانبول است و هر ساله گردشگران زیادی از این مسجد باشکوه دیدن میکنند. با توجه به اینکه هنوز از مسجد سلطان احمد به عنوان محل نماز و عبادت استفاده میشود برای حضور در آن قوانین و مقرراتی از جمله رعایت حجاب برای بازدید کنندگان وجود دارد. مسجد سلطان احمد همه روزه از نماز صبح تا نماز مغرب باز است و ورودی آن برای همه رایگان است.
قلعه روملی حصار Rumelihisarı
روملی حصار که به نام قلعه روملی نیز معروف است، قلعهای بزرگ با دیوارها، برجهای مختلف و باغ است. قلعه روملی در قسمت اروپایی شهر استانبول و در بخش باریک تنگه بسفر واقع شده است. قلعه روملی در سال ۱۴۵۲ به دستور سلطان احمد دوم و تنها در چهار ماه ساخته شد تا از شهر استانبول در برابر حمله و سقوط امپراطوری رم محافظت کند. متاسفانه اغلب بخشهای داخلی قلعه روملی به دلیل زلزله تخریب شدند. هر چند که در حال حاضر درهای قلعه برای بازدید مردم باز است و گاهی نیز کنسرتها و مراسمهای مختلفی در بخش آمفی تئاتر آن برگزار میشود
قلعه روملی حصار در تمامی روزهای هفته به غیر از چهارشنبهها بازاست در بین تاریخهای ۱۵ آوریل تا ۲ ژوئیه گردشگران باید از ساعت ۹ الی ۱۹ عصر برای بازدید مراجعه کنند و در تاریخهای ۳ ژوئیه تا ۱۴ آوریل بین ساعات ۹ الی ۱۷ بازدید از قلعه روملی امکان پذیر است. هزینه ورودی قلعه روملی برای هر نفر ۱۰ لیر است.
برج گالاتا Galata Tower
برج گالاتا یکی دیگر از بناهای معروف تاریخی شهر استانبول است که از نقاط مختلف این شهر به ویژه قسمت اروپایی استانبول قابل مشاهده است. برج گالاتا ظاهری قیفی شکل دارد و در سال ۱۳۴۸ ساخته شده است با توجه به ظاهر خاص برج گالاتا به سرعت به یکی از نمادهای شهر استانبول تبدیل شد، برج گالاتا از گذشته تا به امروز به عنوان یکی از بلندترین سازههای شهر استانبول شناخته میشود هر چند که در حال حاضر بلندترین سازه شهر نیست اما با توجه به محل ساخت آن که بر روی تپهها قرار دارد همچنان از بخشهای مختلف شهر قابل دیدن است.
شما میتوانید از بالای برج گالاتا نمایی ۳۶۰ درجه از شهر استانبول داشته باشید. با توجه به اینکه برج گالاتا یکی از مشهورترین بناهای تاریخی شهر استانبول است تعداد گردشگران زیادی به آن مراجعه میکنند در نتیجه مدت زمان انتظار در صف جهت بازدید از آن بیشتر خواهد بود. ورودی برج گالاتا ۱۰۰ لیر است و شما میتوانید همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۸: ۳۰ شب از این برج زیبا بازدید کنید.
کلیسای چورا Chora Church
کلیسای چورا که به نام کلیسای منجی مقدس نیست شناخته میشود یک کلیسای به جای مانده از دوران بیزانس یا همان روم سابق است. این کلیسا با توجه به شباهتهایی که به ایاصوفیه دارد به عنوان بخش کوچکی از آن یا خواهر کوچکتر آن شناخته میشود. کلیسای چورا مانند مانند ایاصوفیه در قرن شانزدهم به مسجدی در حکومت عثمانی تبدیل شد و پس از بازسازی از آن به عنوان موزه استفاده شد کلیسای قلبمنجی مقدس در منطقه آردین کاپ، خارج از دیوارها و نردههای شهر قدیمی استانبول قرار دارد های داخلی آن با کاشیهای قرون وسطایی تزیین شدهاند. کلیسای چورا در حال حاضر در حال بازسازی است اما قبل از تبدیل شدن به مسجد ورودی کلیسا ۶۵ لیر بود، با توجه به اینکه ورودی مساجد استانبول رایگان هستند احتمالا برای ورود به چورا نیز هزینهای از شما دریافت نخواهد شد و ساعات کاری مسجد چورا از ساعت ۹ صبح تا پنج عصر است. امکان بازدید در ساعات برگزاری نماز جماعت از این مسجد وجود ندارد و تمامی موزاییکها در زمان برگزاری نماز پوشانده میشوند.
سوالات متداول
هزینه بازدید از مساجد استانبول چه قدر است؟
هزینه ورودی برای بازدید از تمام مساجد استانبول رایگان است.
مناسب ترین زمان بازدید از برج گاتالا چه زمانی است؟
بهترین زمان بازدید از برج گالاتا صبحها است چرا که در طول شب زیباییهای استانبول و بخشهای مختلف آن قابل مشاهده نیستند.
برای بازدید از مساجد داشتن حجاب الزامی است؟
برای بازدید از مساجدی مانند مسجد سلطان احمد که نماز در آنها برپا میشود شما باید موهای خود را بپوشانید. .
سخن پایانی
با توجه به تجربه به شما توصیه میکنیم اگر شرایط سلامتی شما اجازه دهد، از استانبول با وسایل نقلیه عمومی دیدن کنید، بازدید از شهر با وسایل نقلیه عمومی لذت بیشتری خواهد داشت. به این ترتیب دیگر مجبور نخواهید بود با مشکل ترافیک شهر دست و پنجه نرم کنید و وقت شما در ترافیک شلوغ استانبول تلف نخواهد شد.
کوچههای تاریخی، بازارهای سنتی و بازارهای محلی، مغازهها و فروشگاههای مختلف و متعدد که در سرتاسر استانبول قرار دارند، کافهها و رستورانهایی که در فضای باغها و کوچههای اروپایی استانبول قرار دارند همگی شرایط مناسبی را برای قدم زدن در هوای مطبوع استانبول فراهم میکنند. در این مقاله معروف ترین بناهای تاریخی استانبول را بررسی کردیم تا شما در سفر خود به استانبول از آنها دیدن کنید و تجربه لذت بخشی از سفر داشته باشید.